Εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές Β/θμιας εκπαίδευσης στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας (ΙΑ/ΕΤΕ)
Το Μέγαρο Αλέξανδρου Διομήδη αποτελεί τη μόνιμη έδρα του Ιστορικού Αρχείου της ΕΤΕ όπου φυλάσσονται με τον πλέον σύγχρονο τρόπο πολύτιμα ιστορικά τεκμήρια μέσα από τα οποία αναδεικνύονται το σύνολο της οικονομικής ιστορίας του νεότερου ελληνικού κράτους αλλά και σημαντικές πτυχές της πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής μας ιστορίας.
Οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με ένα σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας ενώ παράλληλα τους δίνονται ερεθίσματα από τον τρόπο οργάνωσης και τις δυνατότητες αξιοποίησης του αρχειακού υλικού. Η επαφή των παιδιών με τις επιστήμες της αρχειονομίας και της ιστορίας συμβάλλει στην κατανόηση της σημασίας τους για τη διατήρηση της συλλογικής μνήμης.
Με βάση τα αναλυτικά προγράμματα Γυμνασίου και Λυκείου η εκπαιδευτική επίσκεψη στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά στη διδασκαλία των γνωστικών αντικειμένων της Ιστορίας, της Οικονομίας, της Τεχνολογίας, της Πληροφορικής, του μαθήματος του Επαγγελματικού Προσανατολισμού (βλ. ειδικότητες αρχειονόμου, βιβλιοθηκονόμου, φωτογράφου, συντηρητή, διοικητικού υπαλλήλου) καθώς και ως έναυσμα για την εκπόνηση ερευνητικών εργασιών (projects).
Η αντίληψη που κυριαρχεί στις εκπαιδευτικές επιλογές του ΙΑ/ΕΤΕ είναι ότι η άτυπη μάθηση μπορεί να παντρέψει τη γνώση με το παιχνίδι και τις τέχνες.
Κατά την επίσκεψή τους στο Αρχείο οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν:
Α) Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Ιστορία του ελληνικού χαρτονομίσματος. Μια διαδρομή, 1822-2001
Σκοπός του προγράμματος είναι η εξοικείωση των μαθητών με το χώρο του νομισματικού μουσείου ενός τραπεζικού φορέα και η αποκατάσταση μιας δυναμικής επικοινωνίας του παιδιού με το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον της χώρας του με ταυτόχρονη γνώση και κατανόηση της αμφίδρομης σχέσης οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας.
Τα χαρτονομίσματα αποτελούν ένα κατά σύμβαση συναλλακτικό μέσο, πολύτιμη πηγή πληροφοριών του παρελθόντος. Οι στόχοι του προγράμματος είναι να προκληθεί στους μαθητές το ενδιαφέρον για αυτά τα χάρτινα παραλληλόγραμμα, να εκτιμήσουν την αξία της συγκεκριμένης αρχειακής πηγής και να είναι σε θέση να αποκωδικοποιήσουν και να επεξεργαστούν μέσα από αναλυτικές και ερμηνευτικές διαδικασίες τις πληροφορίες που αυτή φέρει.
Η ομώνυμη έκθεση ανακαλεί στη μνήμη και ζωντανεύει σημαντικές περιόδους της ιστορίας του νεοελληνικού κράτους, ενώ παράλληλα παρέχει πλήθος πληροφοριών: ιστορικές, δημοσιονομικές, οικονομικές αλλά και σχετικές με τις εικαστικές και συλλεκτικές τάσεις, τις κατασκευαστικές τεχνικές, την κιβδηλία ή την ιδεολογία, όπως αυτή αποτυπώθηκε πάνω στα τραπεζογραμμάτια.
Στάδια του εκπαιδευτικού προγράμματος
Αρχικά οι μαθητές συγκεντρώνονται στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων όπου γίνεται παρουσίαση, πάντα με τη μορφή ερωταποκρίσεων και με παράλληλη προβολή εικόνων, της ιστορίας του χρήματος (από τον αντιπραγματισμό στο νόμισμα και από το ιπτάμενο χρήμα των Κινέζων του 10ου αι. μ.Χ., στα ελληνικά επαναστατικά ομόλογα του 1822, στους φοίνικες, στη διχοτόμηση του χαρτονομίσματος του 1922, στα δισεκατομμύρια της Κατοχής, στις τελευταίες εκδοθείσες δραχμές). Δίνονται πληροφορίες σχετικά με την κατασκευή του χαρτονομίσματος, παρουσιάζονται σημαντικοί σταθμοί στην ιστορία του ελληνικού χαρτονομίσματος και γίνονται αναφορές στα θέματα που επιλέχθηκαν να απεικονίζονται επάνω τους.
Ακολουθεί περιήγηση στο χώρο της έκθεσης με επιλεγμένες διαδρομές και συγκεκριμένους σταθμούς, όπου επεξηγούνται συγκεκριμένα εκθέματα με βάση κάποιες θεματικές, ανάλογα με το μαθησιακό επίπεδο. Επιδίωξή μας είναι να αποδεσμευτεί ο χαρακτήρας της σχολικής επίσκεψης από το μοντέλο της ξενάγησης και να γίνει προσιτός στους μαθητές ο μουσειακός χώρος.
Μετά την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής ξενάγησης οι μαθητές καλούνται να εξερευνήσουν την έκθεση μέσα από προσαρμοσμένα στην ηλικία τους ερωτηματολόγια και παιχνίδια, που απαιτούν την ενεργοποίησή τους και την άσκηση της παρατηρητικότητάς τους. Οι δραστηριότητες εκτελούνται όχι ατομικά, αλλά σε συνεργασία δύο ή τριών μαθητών.
Β) Εκπαιδευτικό πρόγραμμα Αρχεία, πηγές γνώσης, πηγές μνήμης
Το πρόγραμμα έχει σκοπό α. την εξοικείωση των μαθητών με την έννοια του αρχείου καθώς και με τη σημασία της αρχειακής, πρωτογενούς πηγής στην αναζήτηση της γνώσης, στην τεκμηρίωση της ιστορίας και κατ’ επέκταση στη διατήρηση της συλλογικής μνήμης και β. η επαφή των μαθητών με σημαντικό κομμάτι της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας.
Οι στόχοι του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι η εξοικείωση των μαθητών με την έννοια και το χώρο του αρχείου καθώς και με το αρχειονομικό «δέντρο» ταξινόμησης, η επαφή τους με ποικίλα πρωτότυπα τεκμήρια (έγγραφα, αρχιτεκτονικά σχέδια, χάρτες, φωτογραφίες, μηχανές γραφείου), η εκτίμηση της αξίας των αρχειακών, πρωτογενών πηγών στην αναζήτηση της γνώσης και στην τεκμηρίωση της ιστορίας. Επίσης, η ικανότητα «ανάγνωσης» τεκμηρίων, η αποκωδικοποίηση των πληροφοριών που μπορούν να αντληθούν και η επεξεργασία και ο κριτικός έλεγχος αυτών μέσα από αναλυτικές και ερμηνευτικές διαδικασίες. Τέλος, η ικανότητα διαμόρφωσης ιστορικής σκέψης.
Οι παραπάνω στόχοι υλοποιούνται μέσα από ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις και παιχνίδια, προσαρμοσμένα στην ηλικία και στο επίπεδο των σχολικών ομάδων.
Στάδια του εκπαιδευτικού προγράμματος
Σε ένα πρώτο στάδιο γίνεται συζήτηση στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων σχετικά με τους ποικίλους λόγους διάσωσης, αρχειοθέτησης και κριτικού ελέγχου της πληροφορίας και σύντομη παρουσίαση του κύκλου ζωής των αρχείων.
Τα αρχεία αποτελούν τη μνήμη του παρελθόντος και του παρόντος. Αν αναλογιστούμε ότι ο πολιτισμός είναι το αποτέλεσμα συσσωρευμένης ανθρώπινης εμπειρίας, τότε συνειδητοποιούμε πόσο θεμελιώδης προϋπόθεση είναι τα αρχεία για τον πολιτισμό. Μέσα από διάλογο με τους μαθητές γίνεται αντιληπτό ότι όλοι οι οργανισμοί, το ίδιο το κράτος αλλά και εμείς στην καθημερινότητά μας αναζητούμε τρόπους για να αποθηκεύσουμε και να διατηρήσουμε στη μνήμη τις εμπειρίες μας. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του ο άνθρωπος αναζήτησε και αναζητεί τρόπους αποθήκευσης των σημαντικών τεκμηρίων για τη ζωή του. Με τη βοήθεια των μαθητών παρουσιάζονται παραδείγματα τέτοιων τρόπων αποθήκευσης ανά εποχές καθώς και διαφορετικών μορφών τεκμηρίων.
Στη συνέχεια, η παρουσίαση εστιάζει στο Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας και στα ποικίλα τεκμήρια που διαφυλάττει, συντηρεί, ταξινομεί και θέτει στη διάθεση των ερευνητών. Στο σημείο αυτό γίνεται σύντομη αναφορά, πάντα με τη βοήθεια εικόνων, στις αρχειονομικές εργασίες που πραγματοποιούνται στου χώρους του.
Μετά την παρουσίαση οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν σε όλους τους λειτουργικούς χώρους ενός σύγχρονου αρχείου (αίθουσα ερευνητών, βιβλιοθήκη, εργαστήριο συντήρησης, εργαστήριο μικροφωτογράφισης και ψηφιοποίησης, χώρους εκκαθάρισης, επεξεργασίας, ταξινόμησης και αποθήκευσης του υλικού). Ακολουθεί σύντομη και στοχευμένη επίσκεψη στο μόνιμο εκθετήριο του ΙΑ/ΕΤΕ.
Για την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής εμπειρίας και την εμπέδωση των πληροφοριών έχουν σχεδιαστεί και υλοποιούνται παιχνίδια και ποικίλες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, προσαρμοσμένες στην ηλικία και στο επίπεδο των σχολικών ομάδων.
Να σημειωθεί ότι για τους μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης της Γ’ Λυκείου υπάρχει άμεση σύνδεση της Ιστορίας που διδάσκονται και εξετάζονται με τις πηγές που εκτίθενται στο ΙΑ/ΕΤΕ.
Έχει σχεδιαστεί και εκπαιδευτικό εργαλείο (με τον ομώνυμο τίτλο) βοηθητικό στη μελέτη της σημασίας των αρχείων στη διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης όλων των περιόδων της ελληνικής ιστορίας.Την έκδοση επεξεργάστηκαν το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας και η Διεύθυνση Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού σε συνεργασία με ιστορικούς, αρχαιολόγους και ιστορικούς της τέχνης. Δίδεται δωρεάν στα σχολεία είτε πριν είτε μετά από την επίσκεψη στους χώρους του ΙA/ETE. Το υλικό μπορεί να αποτελέσει αφορμή είτε για προετοιμασία πριν από την επίσκεψη είτε για εμπλουτισμό γνώσεων και δραστηριοτήτων που θα συνεχιστούν στο σχολείο. Με τον τρόπο αυτό υλοποιείται η ιδέα από το σχολείο στο μουσείο και από το μουσείο στο σχολείο.
Γ) Eκπαιδευτικό πρόγραμμα του Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Το πρόγραμμα αφορά στην παρουσίαση των διαφορετικών ειδικοτήτων που ασκούνται στο Αρχείο (αρχειονόμου, βιβλιοθηκονόμου, φωτογράφου, συντηρητή, διοικητικού υπαλλήλου, διορθωτή και επιμελητή κειμένων, μουσειοπαιδαγωγού).
Σκοπός του προγράμματος είναι οι μαθητές να έρθουν σε επαφή με τα επαγγέλματα που ασκούνται σε ένα αρχείο, που μέχρι τότε μπορεί να τους ήταν άγνωστα, και να αποκτήσουν μία συνολική εικόνα σχετικά με τις σπουδές και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την άσκηση του επαγγέλματος καθώς και των συνθηκών στον εργασιακό χώρο (ζήτηση του συγκεκριμένου επαγγέλματος στην αγορά εργασίας, εργασιακό περιβάλλον, τυχόν συνεργασίες με άλλες ειδικότητες, τυχόν ιδιαιτερότητες, ωράριο, αποδοχές, δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης, θετικά και αρνητικά του επαγγέλματος).
Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το συγκεκριμένο πρόγραμμα έγκειται στον τρόπο που οι μαθητές προσεγγίζουν το κάθε επάγγελμα και προσλαμβάνουν τις πληροφορίες. Μετά από σύντομη παρουσίαση με power point και προβολή video των επαγγελμάτων, οι μαθητές καλούνται να πάρουν συνεντεύξεις από τους μόνιμους υπαλλήλους αλλά και τους φοιτητές που πραγματοποιούν την πρακτική τους άσκηση στο ΙΑ/ΕΤΕ. Με τον διαδραστικό αυτό τρόπο επιτυγχάνεται η ενεργοποίηση των μαθητών και το πρόγραμμα αποκτά ζωντανό χαρακτήρα. Οι μαθητές πληροφορούνται, αναγνωρίζουν τις κλίσεις τους, εκφράζουν τους προβληματισμούς τους και αποκτούν καθαρότερη εικόνα για τις προοπτικές απασχόλησης.
Στο τέλος του προγράμματος γίνεται απλή αναφορά στα επαγγέλματα που ασκούνται γενικότερα στην Τράπεζα (υπάλληλοι με σπουδές στον οικονομικό τομέα, στα νομικά, στην πληροφορική, στα ναυτιλιακά, στο μάρκετινγκ, στην αρχιτεκτονική).
Δ) Νέα προγράμματα για μικρές ομάδες
Για ομάδες μέχρι 15 μαθητές προτείνονται και νέα προγράμματα με εκπαιδευτικές δράσεις που προκαλούν το ενδιαφέρον για το ταξίδι αναζήτησης της πρωτογενούς πληροφορίας.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα πραγματοποιούνται από Δευτέρα έως Παρασκευή 09:00 – 14:00.
Η συμμετοχή στα εκπαιδευτικά προγράμματα είναι δωρεάν και γίνεται κατόπιν συνεννόησης στο τηλέφωνο 210 88.07.799 (υπεύθυνη κ. Μ. Λεμπέση).
